.jpg)
De Toren van Oud, ontworpen in 1961 en opgeleverd in 1967, is een onmiskenbaar element in de Haagse skyline. Prachtig geplaatst binnen een stedelijke compositie van congrescentrum, musea, kantoorgebouwen en openbaar groen, staat de slanke toren fier in het veranderlijke decor van de lucht aan de Hollandse kust.
Na de recente transformatie is de toren in dimensies gegroeid, maar is de ranke verschijning met de zachtgele geglazuurde bakstenen een onveranderd onderdeel van het stadsbeeld gebleven. ‘Onze opdracht was om de ansichtkaart intact te houden’, vertelt ontwikkelaar en hoofdaannemer Do Tetteroo. Dat bleek makkelijker gezegd dan gedaan. ‘De toren is het draaipunt van de stedenbouwkundige compositie’, vertelt architect Dennis Hofman: ‘Het was belangrijk om de verhoudingen goed te houden en de details te laten aansluiten.’ Den Haag behield de ansichtkaart. De nieuwe bewoners krijgen een adembenemend uitzicht achter een bijzondere façade.
Jacobus Johannes Pieter Oud ontwierp “zijn” toren in 1961 als logiesgebouw voor exposanten en bezoekers van het nabijgelegen congresgebouw, én als functionele omhulling van de schoorstenen van de energiecentrale van het congrescentrum. Na het overlijden van J.J.P in 1963 werd de bouw van de toren begeleid door zijn zoon Hans en opgeleverd in 1967. Achttien bouwlagen met een driehoekige plattegrond rond een kern van gewapend beton inclusief de schoorstenen: de Toren van Oud was een ranke en bijna minimalistische verschijning tussen alle robuuste en karaktervolle hallen, kantoorgebouwen en musea in de buurt.
Al bij de oplevering bleek de exploitatie als logiesgebouw een probleem: de toren kreeg gedeeltelijk een kantoorfunctie. Over de jaren ging de toren naar nieuwe eigenaars, die om verschillende redenen worstelden met het bijzondere gebouw op deze fantastische plek. Stemmen tot sloop werden steeds luider. Totdat ontwikkelaar Do Tetteroo het project naar zich toetrok en met een nieuw ontwerpteam de (constructieve) mogelijkheden voor het gebouw wisten op te rekken naar een levensvatbaar exploitatieplan.
De plannen werden gemaakt met constructeur Andries Broersma en de architecten van Architektenkombinatie Bos Hofman (Dennis Hofman) en Archipelontwerpers (Eric Vreedenburgh).
‘Voor de eerdere eigenaren is het altijd lastig gebleken om het gebouw rendabel te kunnen exploiteren’, vertelt Do Tetteroo, directeur van Westend Management, en sinds 2013 betrokken bij de transformatie van de toren. Samen met Van der Vorm Vastgoed heeft hij met zijn team de toren nieuw leven in kunnen blazen. Met ingang van de zomer van 2020 zijn de short-stay appartementen in de toren te huur, volledig ingericht en met een lange lijst aan services voor de huurders. En natuurlijk: met dat fenomenale uitzicht.
Tetteroo kan als geen ander vertellen over het lange proces dat heeft geleid tot dit bijzondere – eigenlijk nieuwe – gebouw met het slanke postuur en de vertrouwde lijnen in de gevel. Hij vertelt het met een glimlach, maar de serieuze ondertoon verraadt dat het niet altijd makkelijk is geweest. ‘Dit project stond in het vizier van veel partijen, de Haagse welstandscommissie in het bijzonder. Bij een eerste beoordeling kwamen ze hier – rechtstreeks vanaf het nabijgelegen Catshuis – voor een eerste evaluatie van de mogelijkheden. Je ziet dan links het gele Kunstmuseum Den Haag van Berlage, het eveneens okergele bakstenen Museon van Quist, de ronde toren van OPCW met grijsgeel metselwerk en rechts het congresgebouw – ook naar ontwerp van J.J.P. Oud – met de geglazuurde gele baksteen in horizontale banden. In het midden staat dan de toren. Als een ansichtkaart, was de conclusie. Die moest wel intact blijven.’
De plannen voor een volledig glazen toren – high tech en evenbeeld van het door architect Quist ontworpen Europol gebouw uit 2011 - waren al getekend, maar gingen meteen overboord. De karakteristieke gele gevelgeleding moest blijven: horizontale stroken met geglazuurde baksteen afgewisseld met glasstroken in ranke metalen kozijnen. ‘Het nieuwe ontwerpteam kwam toen met de suggestie dat we gebruik zouden kunnen maken van een ontheffingsbepaling in het bestemmingsplan. Die bepaling maakt het mogelijk om bij transformatie een 10% groter bebouwingsoppervlak, maar ook een 10% hoger gebouw te kunnen maken: het gebouw kon daarmee tot tien procent in volume toenemen. Dat maakte nieuwe scenario’s mogelijk’, vertelt ontwikkelaar Tetteroo.
Samen met constructeur Andries Broersma en de architecten Dennis Hofman en Eric Vreedenburgh ging hij aan de slag om vanuit die gedachte een nieuw plan te maken. ‘Het komt erop neer dat we een volledig nieuwe, dragende gevel rondom het bestaande volume hebben gebouwd en twee nieuwe bouwlagen aan het gebouw hebben toegevoegd. De loggia’s zijn dichtgezet en er is een lift in één van de hoeken van het gebouw geplaatst. Per verdieping zijn er nu twee studio’s, met een dubbel penthouse op de bovenste twee bouwlagen’, legt Tetteroo uit.
Dennis Hofman was bekend met de gebouwen van Oud op deze locatie: eerder werkte het team van de Architektencombinatie aan de verbouwing van het congresgebouw en de Statenhal. Ook de samenwerking met Archipelontwerpers was niet nieuw: de architecten bogen zich gezamenlijk over dit nieuwe avontuur. Hofman: ‘Andries Broersma stelde voor om de kolommen op de hoeken weg te zagen, om meer ruimte te creëren. Met de tien procent volumevergroting die we mochten toepassen was het mogelijk om met een nieuwe gevel toch de bestaande verhoudingen te handhaven. Ook omdat de toren los staat, ervaar je niet echt een verschil met de oorspronkelijke situatie.’
Al eerder bestudeerden de architecten detailleringen van de hand van Oud: ‘Doelmatig en sober, helemaal niet rijk gedetailleerd!’, vertelt de architect. ‘De kleuren zijn gebaseerd op de Haagse variant die Oud ontwikkelde op de kleurenwaaier van De Stijl. Met het blauw van de zee en het geel van de duinen vertaald naar geglazuurde bakstenen. Het plan lag toen in een veel landschappelijker omgeving. De materialisering is wel heel bijzonder, met het metaal, beton en de glazuurstenen.’
De landschappelijk omgeving hebben de architecten deels terug kunnen brengen, door de plint te integreren in het stedelijk groen.
De nieuwe gevelconstructie bleek een logistieke uitdaging. Do Tetteroo : ‘Met het plan getekend, doorgerekend en goedgekeurd op tafel, kwam de grote vraag: hoe pakken we dit aan? Niemand wist het ! De momenten in de bestaande betonnen borstweringen droegen bij aan de draagweg en stabiliteit van de driehoekig gevormde vloeren. Zomaar slopen was geen optie. Totdat uitvoerder Nol Duivenvoorde van Red Betonbouw op het idee kwam om met een betonbekistingsframe tussen de verdiepingen de momenten tijdelijk op te vangen. Na het aanbrengen van het frame, kon de borstwering worden doorgezaagd, en de nieuwe dragende staalconstructie worden gemonteerd, geborgd op de bestaande vloeren en werden de vloeren daarna aangestort. Een spannende exercitie, maar goed uitvoerbaar. Nol verdient daarvoor alle credits.’
Met de nieuwe draagconstructie op de goede plaats, kon de nieuwe gevel met geprefabriceerde gevelelementen worden opgehangen. De borstweringen met de geglazuurde baksteenstrips en betonnen randen zijn onder volledig geconditioneerde omstandigheden gemaakt in de fabriek van Lammers Beton in Weert. ‘Dat leverde het beste resultaat op voor de kwaliteit van het metselwerk’, stelt Tetteroo. Hij wijst op een gebouw in de omgeving met grijze geglazuurde stenen, waarbij de gevel nogal wat vlakken met afwijkende kleuren laat zien. ‘Dat wilden wij dus absoluut niet: alle gevelvlakken moesten egaal en vooral consequent van kleur zijn en dat is hier volledig gelukt.’
Alle bouwelementen en materialen hebben onder het vergrootglas gelegen, vertelt Tetteroo. En niet alleen op verzoek van de Welstandscommissie, ook vanwege constructieve eisen en de wens om de nieuwe Toren van Oud te laten voldoen aan de duurzaamheidseisen van dit moment. ‘Het is geen monument’, stelt de ontwikkelaar, ‘maar als je het beeld wilt behouden, is de oorspronkelijke staat van het gebouw het beste vergelijkingsmiddel.’
De oorspronkelijke borstweringen bleken waardevol voor de zoektocht naar een nieuwe gevelsteen met een identieke kleur en textuur als de originele gevel. ‘Peter Paul Kaltner van Wienerberger heeft veel onderzoek gedaan naar het metselwerkverband, de steenformaten, de eerder gebruikte grondstoffen en vooral de identieke, zachtgele kleurstelling. Het verhaal gaat dat hij door de bewaking van het nabijgelegen Europol serieus is achtervolgd toen hij metingen aan het doen was en een paar stenen wilde loshakken voor verder onderzoek’, lacht Tetteroo. Weer serieus: ‘Ik ben heel blij met het resultaat. De vele uren onderzoek hebben ook voor de nieuwe gevels van het gebouw een prachtig resultaat opgeleverd. Veel mensen hebben zich extra ingezet voor dit project en is dat nu goed zichtbaar bij het “nieuwe“ gebouw.’
De oorspronkelijke stenen in de gevel waren eenvoudige rode bakstenen met een later aangebrachte zachtgele glazuurlaag. Nu zijn volledig nieuwe gele bakstenen gebruikt, later verzaagd tot steenstrips, het oppervlak met eenzelfde grillige textuur als de oorspronkelijke handvormstenen en exact dezelfde kleur glazuur: zachtgeel en volglanzend. Ze zijn meegestort met de betonnen borstweringen in de fabriek van Lammers, met rubberen strips waar later de voegen in zijn aangebracht. Over de voegkleur is nog veel te doen geweest, zo blijkt uit de verhalen van Tetteroo en Hofman.
Uiteindelijk is de keuze van de ontwikkelaar voor een lichtgrijze voeg door de Welstandscommissie goedgekeurd, tot verdriet van de architecten die liever een witte voeg hadden gezien. ‘Het lijken kleine details, maar voor het beeld zijn ze ontzettend belangrijk’, vertelt Hofman. ‘Waar ik wel heel blij mee ben is bijvoorbeeld de zilveren lijst die op de hoeken van de gevel is geplaatst: daarmee geef je niet alleen het gebouw een slanker aanzicht, maar verhul je ook de kleine verschillen in het lijnenspel van de prefab panelen die bij de hoek samenkomen. En neem de glazenwasinstallatie, die mooi is geïntegreerd in het dak van de penthouses. We hebben ook veel aandacht besteed aan de dimensies en de details van de luifel, juist om de maat en de verhoudingen van de toren goed te houden.’
Het uitzicht vanaf de hoger gelegen verdiepingen is adembenemend. Vanuit elke studio is een panoramisch beeld van de omgeving te zien: de driehoekige plattegrond en de glazen gevelstroken gevat in smalle aluminium profielen geven een weidse blik. De bijzondere vormen van de warmgele baksteensculptuur van het Kunstmuseum Den Haag (voorheen Gemeentemuseum) zijn prachtig te zien. De wat robuustere lijnen van het World Forum The Hague (het voormalige Congresgebouw) – met de horizontale banden van geel geglazuurde baksteen en in aluminium gevat glas – zijn nog dichterbij.
Een tijdsbeeld. Een stadsbeeld. Waarvoor het behoud voor de Toren van Oud ongetwijfeld belangrijk was, maar niet altijd zeker. Voor een gebouw dat nog geen tien jaar geleden op de nominatie stond voor sloop, hebben heel veel mensen zich ingezet om de kracht van het oorspronkelijke ontwerp te koesteren en in stand te houden voor de komende generaties. De waarde daarvan zullen de werknemers van de Internationale Zone die er tijdelijk komen wonen zich zeker gaan realiseren. Met dank aan het enthousiasme en het enorme doorzettingsvermogen van Do Tetteroo en zijn bouwteam, die dit huzarenstukje hebben volbracht. Ook Dennis Hofman spreekt van een intensieve samenwerking en een bijzonder project: ‘Do heeft vooral weerstand gehad en heel weinig hulp, veel risico genomen. Je kunt wel zeggen dat dit project is geslaagd door de vasthoudendheid van Do.’
Onderstaande producten zijn toegepast in dit project. Naast technische informatie vind je op de productpagina's ook verwijzingen naar beschikbare tools en services. Daarnaast tonen we diverse referentieprojecten waar dit specifieke product ook is toegepast.
.jpg.imgTransformer/media_16to10/lg-7/1591618364788/NL_MKT_PHO_REF_The_George_Zuidas_Amsterdam%20(1).jpg)
.jpg.imgTransformer/media_16to10/lg-7/1572530096463/NL_MKT_PHO_REF_London_City_Island%20(1).jpg)
.jpg)