Renovatie winkelcentra | Leeuwarden & Nijmegen

Vocus Architecten kreeg de opdracht voor deze en een aantal grote winkelcomplexen vrijwel tegelijkertijd en kon zodoende de resultaten van het materiaalonderzoek voor verschillende projecten gebruiken.

Leeuwarden was het eerste opgeleverde project, op een locatie met weinig historische context. In Nijmegen – waar het project iets later werd opgeleverd – staat het gebouw in een wat rijper stedelijk weefsel. ‘Voor alle projecten hebben we studies gedaan naar het oorspronkelijke gebouw, naar de stedelijke context en naar de mogelijke composities voor de gevel met herbruikbare materialen’, vertelt de architect. 

ClickBrick
'Dat we voor Leeuwarden én Nijmegen hebben gekozen voor ClickBrick heeft verschillende redenen. Niet alleen de verwerkingsmethode met droog stapelen – en dus volledig circulaire elementen – speelde een rol. ClickBrick is een baksteen – een eeuwenoud product in een nieuw jasje. Het basiselement mag dan ten opzichte van regulier baksteen groot zijn, het formaat blijft voor mensen heel herkenbaar.'

'Je maakt er grote vlakken mee, zonder voegen. Dat maakt de beleving ervan toch anders dan van regulier metselwerk. De door ons gekozen steenvarianten hebben een flink reliëf: een ruw oppervlak, heel tactiel. Ook dat vonden we heel belangrijk. Dat maakt het vlak veel levendiger.’

Het architectenbureau is voor dezelfde opdrachtgever op andere locaties in Nederland ook bezig om ook de supermarkten ‘om te bouwen’ naar volledige geïsoleerde, energievriendelijke winkelcomplexen met zoveel mogelijk gerecyclede en recyclebare materialen.

‘Voor de gevels zoeken we naar een duidelijk ritmiek die het geweld van logo’s en andere beeldelementen kan weerstaan’, vertelt Noordam. ‘We maken etalages en penanten en zoeken naar meer openheid: open delen waar het echt kan en de suggestie van openheid op plekken waar dat nodig is.’

Ruimtelijk krachtig beeld
Wat een opvallend verschil is ten opzichte van de oorspronkelijke situatie in zowel Nijmegen als Leeuwarden, is de aanpak van de entrees. Eerst was daar een een metalen luifel met veel glas, nu zijn het portalen – bekleed met ClickBrick – die de centrale ingang als het ware omlijsten.

‘We willen een ruimtelijk krachtig beeld creëren, een stoer gebouw dat tegelijkertijd vriendelijk oogt. Met het gebruik van ClickBrick geef je het ook een aaibaarheid: de stenen zijn ruw en grillig in kleur. Dat samenspel – van de totale uitstraling naar de beleving van de huid en dat maken met herbruikbare materialen – is voor mij de puzzel die moet worden opgelost’, vertelt de architect enthousiast.

De AH XL Leeuwarden staat vrij in een wijk met een aantal woontorens, een tuincentrum en een aantal industriële gebouwen. Voor het supermarktcomplex is een groot parkeerterrein, makkelijk bereikbaar vanaf de rondweg en toegangswegen naar de wijk. Oorspronkelijk stond hier het winkelcomplex MIRO. ‘Eigenlijk hebben we het oorspronkelijk ontwerp ook hergebruikt,’ lacht Noordam.

‘Tijdens ons onderzoek ontdekten we dat het MIRO-gebouw – een “modern” ontwerp uit de jaren zeventig - architectonisch krachtige elementen had. Een alzijdig gebouw met stroken ramen als een lint om het gebouw. De eerste gevel was met elementen van gewassen grind, niet geïsoleerd natuurlijk. In de loop der jaren is er zoveel aan de gevel veranderd en toegevoegd, dat het oorspronkelijke beeld was verdwenen.’

Visueel verbonden
Voor de nieuwe gevel werd een vergelijkbare geometrie teruggebracht, ingevuld met ClickBrick en sandwichpanelen. Voor de opdrachtgever belangrijk dat het gebouw goed zichtbaar was vanaf de weg. Noordam: ‘Ook het portaal bij de entree en de kroon rond het gebouw zijn met baksteen bekleed. Zo zijn alle gevels visueel met elkaar verbonden en ontstaat er een krachtig beeld.’

Met de keuze voor het kleurenpalet en steenvariant Birchwood ontstond een licht gebouw. ‘Ondanks dat het een groot gebouw is, willen we het vriendelijk over laten komen. Daarom hebben we voor zowel de baksteen als het aluminium gekozen voor lichte kleuren in warme, beige teint,’ aldus de architect.

ClickBrick in combinatie met verticale gevelbekleding
In Nijmegen was de situatie anders. ‘Daar ligt de winkel in een woonstraat en zijn er verschillende typen bebouwing in de directe omgeving. De schaal is anders en er zijn veel rode en oranje tinten in de straat’, vertelt Noordam. Het kleurenpalet is wat steviger aangezet en de gevelvlakken met warmrode ClickBrick met vlakken met zwarte dakpannen. De architecten kozen voor de ClickBrick Redwood sortering met een dieprode kleur en een flink reliëf. In contrast daarop is verticale gevelbekleding toegepast. Dakpannen in een combinatie van drie donkere kleuren: blauw gesmoord, leikleur mat verglaasd en antraciet engobe. Zo zijn door het ritme van de pannen en het kleurverschil de donkere vlakken een evenwichtige tegenhanger voor de rode, voegloze bakstenen gevel.

‘De detaillering is hier verfijnder’, stelt Noordam. Hij stelt dat voor het maken van gevels met ClickBrick weliswaar geen metselaars nodig zijn, maar wel een grondige voorbereiding. ‘Het loont zeker om een proefmuur te maken. Voor Nijmegen is een mock-up gemaakt. Dat vertaalt zich altijd terug in kwaliteit en verkorting van de bouwtijd. Bij projecten in de retail is die bouwtijd cruciaal. Het helpt ook wel dat je met ClickBrick in elke weersomstandigheid kan bouwen.’ 

Meerdere levens
Hoe lang de gevels in Leeuwarden en Nijmegen in deze vorm blijven bestaan, weet ook de architect niet. ‘In de wereld van supermarkten is er ongeveer elke vijf jaar aanleiding voor verandering. Als Ahold besluit om de gevels te vervangen, kunnen de stenen worden gebruikt voor bijvoorbeeld woningen. Dat is het mooie van ClickBrick als bouwmateriaal: het heeft meerdere levens. Het gaat oneindig mee.’